کودکان به‌خاطر زیبایی ظاهریشان گاهی در فضای مجازی دستاویز دیده شدن بسیاری از افراد و یا صاحبان شرکت می‌شوند، امری که والدین بدون توجه به آثار سوء تربیتی آن را دنبال کرده و آینده‌ای پر از خودخواهی و خودمحوری برای کودک خود رقم می‌زنند.
مدلینگ کودکان در فضای مجازی
پدیده مدلینگ کودکان یکی از آسیب‌های بزرگ تربیتی است که در سال‌های اخیر نه تنها توسط شرکت‌های تجاری بلکه از سوی والدین نیز دنبال شده و آثار سوء تربیتی در سال‌های بعدی زندگی کودک دارد. این آسیب‌ها شامل خودخواهی کودک و نیاز به تشویق دائمی است که دائما در وجود او رشد کرده و به شخصیت او ضربه خواهند زد.
زندگی واقعی دور از دنیای خوش آب و رنگ فضای مجازی است و کودک در سال‌های بعدی زندگی که وارد مسائل زندگی روزمره‌اش شده با دنیایی کاملا متفاوت مواجه شده و همین امر او را تبدیل به شخصیتی افسرده، زودرنج و متوقع خواهد کرد که دوست دارد تمام توجه‌ها به سمتش باشد حتی اگر مورد خاصی برای ارائه نداشته باشد.
مریم ناظمی از بانوان بیرجندی که سال‌هاست در فضای مجازی فعالیت دارد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی گفت: در ابتدا با بازدید از صفحات مختلف علاقه‌مند به این فضا شده و سپس تصمیم گرفتم خود نیز صفحه‌ای برای بیان روزمرگی‌هایم داشته باشم تا به هر ترتیب وقت بگذرانم.
وی افزود: شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که حتی یک روز هم نمی‌توانستم بدون بیان روزمرگی‌هایم وقت بگذرانم، تا اینکه فرزندم متولد شد و تصمیم گرفتم به‌خاطر چشمان رنگی و زیبایش از او نیز در صفحه‌ام بگذارم. با گذاشتن عکس‌های فرزندم تعداد دنبال‌کنندگان صفحه افزایش یافت و سپس هر روز ترغیب شدم تا از لباس‌های مختلف و شیرین‌زبانی‌هایش در فضای مجازی فیلم منتشر کنم.
ناظمی در مورد دلیل این کارش بیان کرد: این کار تعداد افرادی که کودکم را می‌بینند افزایش می‌دهد و به همین دلیل حس خوشحالی تمایل دارم دنبال کنم و زمانی که فرزندم سواد نوشتن و خواندن پیدا کرد صفحه جدیدی با مدیریت خودش برای او ایجاد کنم.
کودک نباید نیاز به دیده شدن ما را برطرف کند
عاطفه اکبری، مربی کودک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان‌جنوبی نیز به ایکنا گفت: افراد جامعه به‌صورت غیرارادی از این چرخه حمایت می‌کنند. بسیاری از آن‌ها مطمئن هستند که تنها از تماشای کودک لذت می‌برند و هیچ قصد دیگری ندارند. اما همین حمایت کردن، باعث بازدید بیشتر محتوا می‌شود و اعتبار اینفلوئنسر را نزد شرکت‌های تبلیغی بالا می‌برد.
وی با بیان اینکه پیش از دنبال کردن صفحه یک کودک باید بیندیشیم دنبال کردن کودک چه اثری بر زندگی او به‌جا می‌گذارد، تصریح کرد: کودکانی که خانواده‌ها به غلط از آن‌ها در فضای مجازی استفاده می‌کنند، فشارها و اضطراب سنگینی را خارج از توانمندی‌های جسمی، سنی و روانی متحمل می‌شوند و از طرفی به دلیل اینکه کودک مصلحت خود را تشخیص نمی‌دهد، ممکن است در سال‌های بعد زندگی، از شرایطی که خانواده به او تحمیل کرده ناراضی باشد.
این مربی کودک با بیان اینکه یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های چنین کودکانی، تبدیل آن‌ها به یک انسان خودشیفته و خودمحور است، اظهار کرد: تشویق‌های مردم، کودکان را متوقع کرده و گمان می‌برند در بزرگسالی نیز مورد توجه‌اند، در صورتی که زندگی واقعی این نیست.
اکبری ادامه داد: از سوی دیگر آن‌ها به یک تیپ شخصیتی نمایشی تبدیل می‌شوند، چراکه از همین طریق به شهرت رسیده و درآمد کسب کرده و مورد تشویق قرار گرفته‌اند و هویتی که فضای مجازی به کودکان می‌دهد، هویتی مصنوعی و ظاهری و سطحی است و خود این موضوع می‌تواند کودک را آسیب‌پذیر کند.
این مربی کودک با بیان اینکه نباید کودک قربانی آرزوهای فروخورده والدین شود، بیان کرد: گاهی والدین تنها به کسب درآمد فکر کرده و از اثرات مخرب روحی ـ روانی این مسئله بر فرزند خودآگاهی ندارند. متأسفانه برخی والدین برای وجهه اجتماعی خود و تأیید دیگران از کودکان به‌عنوان ابزار استفاده می‌کنند و این ابزارانگاری خطرناک است.
اکبری ادامه داد: بدون تردید اگر والدین از آسیب‌ها و پیامدهای آن باخبر بودند، یا از این مسئله صرف‌نظر می‌کردند و یا سایر جنبه‌ها را هم در نظر می‌گرفتند. ولی متأسفانه شبکه‌های اجتماعی ما به فضایی برای دیده‌شدن یا تأیید مخاطب بدل شده است.
وی با بیان اینکه ماهیت تأییدپذیری و دیده‌شدن در همه ما به‌عنوان یک نیاز اساسی وجود دارد، اما باید کنترلش کرد، افزود: مادر و پدران زیادی را دیدم که در لحظه به کار هنری فرزند خود توجه نداشته و فقط دنبال عکس گرفتن و اشتراک سریع هستند که این امر شادی آن لحظه را از آنان می‌گیرد. کمی فکر کنیم، شادی لحظه‌های ناب کودکی را فدای دیده‌شدن او و دست‌زدن و تشویق دیگران نکنیم. کودک باید از کودکی‌اش لذت ببرد؛ در غیر این صورت بزرگسالی پر از بغضی را تجربه خواهد کرد، چراکه زندگی واقعی این اندازه خوش آب و رنگ نیست.
آسیب‌هایی از جنس فضای مجازی برای کودکان
فاطمه حسینی‌فر، مشاور کودک در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی در خصوص آسیب‌های نمایش دادن زیبایی‌های کودکان در فضای مجازی توسط والدین اظهار کرد: وقتی از کودک خود و زیبایی‌های خدادادی او به‌عنوان یک دستاویز برای بهتر دیده شدن صفحه خود در فضای مجازی بهره می‌گیریم در واقع یک خودخواهی را دنبال کرده‌ایم.
وی افزود: درست است که زندگی‌های امروزه با فضای مجازی گره خورده است، اما ورود کودکان در سن کودکی به این فضا نوعی بلوغ زودرس را برای آنان به ارمغان خواهد آورد که بعدها در زندگی دچار چالش خواهند شد. از طرفی کودک در این سن قدرت تصمیم‌گیری نداشته و ورود او به این فضا توسط والدین نوعی کودک‌آزاری نیز محسوب می‌شود.
این مشاور کودک با بیان اینکه والدین نباید برای فرار از روزمرگی‌ها وقت خود را با نمایش در فضای مجازی پر کنند، ادامه داد: کودکان توانایی‌های بسیاری دارند که باید والدین آن‌ها را ببینند و اینکه تنها با پوشاندن لباس‌های ظاهری و فاخر و توجه به چهره کودک خود او را در فضای مجازی فعال کنند، کار درستی نبوده و اثر سوء‌تربیتی دارد.
حسینی‌فر با بیان اینکه توجه کنیم سن کودکی بسیار حساس بوده و شخصیت فرزندمان در این سنین شکل می‌گیرد، افزود: کودکان روح ظریفی دارند و باید مراقب بود تا با رفتارهای ما تربیت آنان دچار اخلال نشود.
وی با بیان اینکه والدین می‌توانند با مراجعه به داستان‌های قرآنی اصول تربیتی درست را بیاموزند، تصریح کرد: توجه به تربیتی که در خانه امام علی(ع) وجود داشته و سیره تربیتی پیامبر(ص) همه و همه نشان از توجه به روح کودکان دارد و نه تنها ظاهر آنان.
این مشاور کودک با بیان اینکه غرق شدن در فضای مجازی به معنای شرکت در مسابقه‌ای بی‌پایان برای نشان دادن ویژگی‌های ظاهری کودکان است، ادامه داد: کودک با قرار گرفتن در این فضا به خوبی رشد نکرده و فکر می‌کند همه امور زندگی تنها در این فضا وجود دارد.
وی با بیان اینکه کودکی کردن را نباید از کودک گرفت، تصریح کرد: کودکی که به‌عنوان مدل استفاده می‌شود قبل از اینکه به توانمندی‌های خود فکر کند ذهنش به سمت زیبایی‌های کاذب متمرکز شده و دوست دارد همه به او توجه کنند و اگر کمتر از انتظارات توجه دریافت کند آسیب می‌بینند.
این روانشناس با بیان اینکه استفاده‌های تجاری و تبلیغاتی و از سویی دیگر نیاز به دیده شدن والدین را به این سمت می‌کشاند، اما کمی فکر کنیم تربیت کودکمان از دیده شدن مقطعی مهم‌تر است، اظهار کرد: نباید از حس دوست داشتنی که خداوند با نگاه به کودکان در وجود ما نهادینه کرده، در راه غلط استفاده کنیم.
حسینی‌فر ادامه داد: گاهی نیز برخی افراد که از این کودکان به‌عنوان مدل استفاده می‌کنند در واقع از این حس دوست داشتن به نفع اهداف خود سوء‌استفاده کرده و هنگامی که از این راه سود بیشتری به دست می‌آورند نسبت به انجام آن ترغیب می‌شوند.
وی با بیان اینکه والدین به دنبال کشف استعدادهای درونی فرزندان خود باشند تا اعتماد به نفس او را به این واسطه تقویت کنند، افزود: این تبلیغات و استفاده از ظاهر کودکان جایگاهی در تربیت اصولی و دینی فرزند ندارد و از طرفی به او ویژگی‌هایی چون اعتماد به‌نفس کاذب و خودخواهی و غرور را داده و در نتیجه اخلالی در تربیت ایجاد می‌کند.
این روانشناس یادآور شد: توصیه می‌شود والدین به خصوص در فرصت اوقات فراغت کودکان بیشتر با آنان بازی‌های گروهی در منزل انجام داده، سرگرمی‌های مفید را طرح‌ریزی کرده و سعی کنند استعدادهای خدادادی‌اش را شناسایی کرده و در راستای رشد آن حرکت کنند و در یک کلام کودک ما نباید واسطه‌ای برای رسیدن به آرزوی دیده شدن ما شود.
